Wskaźniki w zarządzaniu– perspektywa odpowiedzialnego biznesu

Na pierwszy rzut oka tekst brzmi absurdalnie, prawda? Ale, bynajmniej, taki nie jest. Komisja Europejska przyjęła pakiet wniosków ustawodawczych pod wspólną nazwą Zielony Ład, w którym określa Europę jako pierwszy kontynent na aspirujący do stworzenia gospodarki neutralnej dla klimatu. W owym pakiecie znajdują się ustawy dotyczące polityki klimatycznej, energetycznej, transportowej i podatkowej. Są one narzędziami, za pomocą których Unia Europejska chce ograniczyć emisję gazów cieplarnianych netto w 2030 r. do poziomu o co najmniej 55% mniejszego w porównaniu z poziomem z 1990 r., a w 2050 r. do poziomu zerowego.

Mityczne KPI

KPI, czyli kluczowe wskaźniki efektywności (z ang. Key Performance Indicators) to narzędzie, które pozwala określić zarządzającym, czy ich firma dąży do określonego celu i na którym etapie obecnie się znajduje. Jest ono o tyle ważne, że pokazuje cel i postęp pokazane w sposób mierzalny, wyrażone procentowo albo liczbowo. Odpowiednio dobrane wskaźniki pozwalają skupić się na pozyskiwaniu tych danych, które są niezbędne dla rozwoju naszej firmy, zamiast danych łatwych do pozyskania, ale takich, z których niewiele wynika.

Starając się o projekt, finansowany czy to ze środków prywatnych, czy współfinansowany ze środków publicznych, musimy wziąć pod uwagę, że jakoś będziemy musieli się z tych środków i efektywności ich wydawania rozliczyć. Tutaj z pomocą przychodzą właśnie KPI. Niezależnie od branży, w której działamy, pochodzenia środków finansowych i celów biznesowych, do jakich dążymy, istnieje pewien zestaw uniwersalnych KPI, wśród których można wyróżnić wskaźniki w zależności od obszaru naszej działalności, które opisują. Są to więc mierniki finansowe, sprzedażowe i marketingowe, logistyczne (procesowe), opisujące wartość klienta oraz pracownika, a także wskaźniki odpowiedzialności społecznej biznesu, które ostatnio nabrały na znaczeniu wskutek wprowadzenia unijnych dyrektyw.

Zacznijmy od końca, czyli wskaźniki społecznej odpowiedzialności biznesu

W CLARIN-PL, z którym współpracowałam przez długie lata, przyszło nam się kiedyś mierzyć z następującym problemem: jak określić pozytywny wpływ na środowisko wielkiego serwera przeznaczonego do liczenia wielkich modeli językowych? Na szczęście koledzy informatycy dali sobie radę i z tym zagadnieniem. Określili.

Wraz z wejściem dyrektyw Unii Europejskiej gospodarki poszczególnych krajów wspólnotowych muszą się liczyć z koniecznością wpisywania się w europejską politykę klimatyczną i rozliczania się ze swojej działalności pod tym kątem. Oprócz celu związanego z neutralnością klimatyczną, strategia UE opisuje obszary związane z:

• energią (dekarbonizacja, energia pozyskiwana ze źródeł odnawialnych, efektywność energetyczna, przystępne cenowo i bezpieczne dostawy energii, zintegrowany cyfrowy rynek energii w całej UE);
• środowiskiem i oceanami (ochrona bioróżnorodności, ulepszenie gospodarki odpadami, gospodarka o obiegu zamkniętym);
• rolnictwa i żywności (bezpieczeństwo żywnościowe, zmniejszenie śladu środowiskowego i klimatycznego związanego z systemem żywnościowym, transformacja w kierunku konkurencyjnej zrównoważoności “od pola do stołu”);
• transport (redukcja gazów cieplarnianych związanych z transportem o 90% do 2050 r.);
• przemysł (transformacja w kierunku technologii niskoemisyjnych, zrównoważonych produktów i usług);
• badania i rozwój (przyspieszanie niezbędnych zmian, zmniejszenie ryzyka rozwiązań, angażowanie obywateli w innowacje społeczne);
• finanse i rozwój regionalny (mechanizm sprawiedliwej transformacji, którego celem jest sprawiedliwa transformacja w kierunku zielonej gospodarki; 30% funduszy prywatnych i publicznych ma zostać przeznaczone na projekty związane z ochroną klimatu);
• Nowy Europejski Bauhaus (projektowanie inspirowane kulturą i sztuką, odpowiadające na potrzeby wykraczające poza funkcjonalność, zrównoważone, w harmonii z naturą i środowiskiem, zachęcające do dialogu).

Czym jest w takim razie emisja gazów cieplarnianych netto?

Wytyczne dla organizacji w zakresie ograniczenia neutralności emisyjnej (zerowa emisja gazów cieplarnianych netto) do 2050 r. zawiera dokument ISO „Net zero guidelines”. Reguluje on zasady, kierowane do wszystkich organizacji, które muszą się dostosować do zaleceń i wymogów zielonego ładu tak, żeby w rezultacie móc ograniczyć globalną temperaturę o 1,5 st. Celsjusza.

Zgodnie z definicją ISO zerowa emisja netto gazów cieplarnianych ma miejsce, kiedy pozostałości emisji gazów cieplarnianych, jakie powstają wskutek działalności człowieka, są równoważone przez usuwanie takiej samej ilości gazów cieplarnianych. Pozostałości są rozumiane jako te gazy cieplarniane, które nie zostały usunięte podczas działań zmierzających do redukcji emisji.

Dokument ISO jest zgodny zarówno z polityką Unii Europejskiej, jak i celami Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu (UNFCCC).

Stan, w którym nastąpił na skutek działalności człowieka wzrost poziomu dwutlenku węgla w atmosferze, to ślad węglowy. Wskaźnik ten pokazuje, w jakim stopniu emisja gazów cieplarnianych przez organizację wpływa na środowisko.To miara ilości gazów cieplarnianych produkowanych przez człowieka, która jest ekwiwalentem czystego dwutlenku węgla. Dane jego obliczania pochodzą z różnych źródeł, na przykład dotyczących emisyjności zakładów czy emisji związanej z wyprodukowaniem jednej sztuki produktu, a także dokumentacji dotyczącej podróży służbowych.

Drugi wskaźnik, który pozwala nam monitorować emisję gazów cieplarnianych, to zużycie energii. Bazuje on na danych na temat tego, ile energii zakupiliśmy w danym okresie. W niektórych krajach (np. Wielkiej Brytanii) wprowadzono dla przedsiębiorstw, zużywających duże zasoby energii elektrycznej, monitorowania, w jakim stopniu pomagają one w redukcji dwutlenku węgla w atmosferze.

Warto również zapamiętać, że seria norm ISO 14000 jest związana z wpływem środowiskowym. Norma związana z emisją dwutlenku węgla ma numer 14064, a poborem energii elektrycznej – 14001.

Inne wskaźniki odpowiedzialnego biznesu

Oprócz wymienionej emisji gazów cieplarnianych netto istnieje szereg innych wskaźników społecznej odpowiedzialności biznesu, które można wykorzystać, by uzasadnić, że projekt, jaki realizujemy, jest zgodny z politykami Unii Europejskiej.

Są to między innymi:

• ślad wodny – miara zużycia wody przez konsumenta lub producenta, obejmująca zużycie pośrednie (w łańcuchu dostaw) lub bezpośrednie (w procesie przetwórczym);
• oszczędności wynikające z ochrony środowiska – miara generowania oszczędności w wyniku działań proekologicznych w przedsiębiorstwie lub projekcie; wskaźnik związany ze śladem węglowym i wodnym
• współczynnik recyklingu odpadów materiałowych – obliczany jako stosunek ilości odpadów poddanych recyklingowi i ogólnej ilości odpadów, podawany w procentach;
• współczynnik recyklingu produktów – jest to stosunek liczby produktów poddanych recyklingowi lub ponownemu użyciu i łącznej ilości sprzedanych produktów, podawany w procentach.

Dlaczego monitorowanie wpływu środowiskowego jest tak ważne?

Jednym z czynników wyboru projektów finansowanych w ramach konkursów opartych o fundusze krajowe oraz europejskie, jest stosowanie się organizacji do zasad horyzontalnych, przez które rozumiemy: poszanowanie środowiska, wspieranie zasad zrównoważonego rozwoju wg zasady “nie czyń poważnych szkód”, zapobieganie wszelkiej dyskryminacji, zapewnienie równości kobiet i mężczyzn oraz przestrzeganie Karty Praw Podstawowych. W zakresie środowiskowym to właśnie Zielony Ład stanowi wytyczne do oceny wniosków o finansowanie. Uznaje się, że projekty nie szkodzą środowisku, jeśli zapewniają znaczący wkład w realizację co najmniej jednego celu środowiskowego, nie powodując tym samym szkód w realizacji innych spośród nich. Na zakończenie warto więc wspomnieć, że czynniki wpływu społecznego są tylko jedną z grup stosowanych do oceny efektywności projektów. Mimo ich rosnącej wagi nie należy jednak zapominać, że przedsiębiorstwo, z definicji, jest organizacją zysk. Do jego monitorowania, a co za tym idzie – efektywności przedsięwzięcia, mamy do dyspozycji również szereg wskaźników, które pozwolą nam równoważyć działalność pomiędzy zasadą “nie czyń poważnych szkód”, a generowaniem przychodu zapewniającego dodatni bilans finansowy.